Wanneer hebt u recht op een overlevingspensioen?

Het verlies van een partner is al zwaar genoeg, en vaak komt daar ook nog eens financiële onzekerheid bij. Gelukkig biedt de Belgische overheid een vangnet: het overlevingspensioen. Maar wat houdt dat precies in, en wanneer hebt u er recht op? In dit artikel leggen we het stap voor stap uit, zodat u beter begrijpt hoe het zit en wat u eventueel kunt verwachten.

Wat is een overlevingspensioen?

Kort gezegd is een overlevingspensioen een uitkering die u krijgt na het overlijden van uw echtgenoot of echtgenote. Het is bedoeld om de financiële gevolgen van het overlijden op te vangen, vooral wanneer uw partner de belangrijkste kostwinner was. Dit pensioen helpt u om maandelijks de rekeningen te kunnen blijven betalen, bijvoorbeeld voor de hypotheek of andere vaste lasten.

Belangrijk: Alleen wettelijk gehuwden komen in aanmerking voor dit pensioen. Als u samenwoont zonder te trouwen, valt u helaas buiten deze regeling.

Wie heeft recht op dergelijk pensioen?

Er zijn wel een aantal voorwaarden waar u aan moet voldoen om recht te hebben op een zo een pensioen. Het is niet zo dat iedereen die zijn of haar partner verliest automatisch deze uitkering krijgt.

1. U moet getrouwd zijn

Het overlevingspensioen is er alleen voor gehuwden. Dat betekent dat als u wettelijk of feitelijk samenwoont, u geen recht hebt op een overlevingspensioen. Dit kan nogal een schok zijn voor mensen die samenwonen en financieel afhankelijk zijn van elkaar, dus het is zeker iets om in het achterhoofd te houden als u overweegt niet te trouwen.

2. U moet een bepaalde leeftijd hebben bereikt

Om recht te hebben op een overlevingspensioen, moet u minstens 49,5 jaar oud zijn. Deze leeftijdsgrens werd in 2023 ingevoerd om te voorkomen dat te jonge mensen de arbeidsmarkt te vroeg verlaten. De grens zal de komende jaren zelfs nog verder stijgen: naar 50 jaar in 2025 en uiteindelijk naar 55 jaar in 2030. Dit betekent dat jongere weduwen en weduwnaars in sommige gevallen naast het overlevingspensioen grijpen, al bestaat er soms een tijdelijke overgangsuitkering als vangnet.

3. Woonvoorwaarde

In de meeste gevallen moeten u en uw overleden partner samen hebben gewoond om in aanmerking te komen. Was er sprake van een feitelijke scheiding, dan komt u vaak niet meer in aanmerking voor dit pensioen, zelfs als u officieel nog getrouwd was. Dit kan een belangrijk detail zijn als u in de maanden voor het overlijden apart leefde.

Hoe wordt het overlevingspensioen berekend?

De berekening van het pensioen kan voor sommigen een beetje ingewikkeld zijn. Het hangt af van de situatie waarin u zich bevond op het moment van overlijden. Had u bijvoorbeeld zelf ook een pensioen opgebouwd, of ontving u samen met uw partner een gezinspensioen? Hieronder leggen we de verschillende scenario’s uit.

1. Beide partners hadden een eigen pensioen

Als zowel u als uw overleden partner een eigen pensioen hadden, blijft uw eigen pensioen gewoon behouden. Het pensioen van uw partner vervalt, maar als uw eigen pensioen lager is dan 110% van het overlevingspensioen, krijgt u een aanvulling. Dit zorgt ervoor dat u toch voldoende inkomen hebt om uw kosten te dekken.

Voorbeeld: Stel, uw pensioen bedraagt €1.000 per maand, maar het overlevingspensioen zou €1.200 zijn. In dat geval krijgt u een aanvulling tot €1.320, wat gelijk staat aan 110% van dit pensioen.

2. Jullie hadden samen een gezinspensioen

Wanneer u en uw partner een gezinspensioen ontvingen – wat meestal het geval is als één partner weinig of geen pensioenrechten heeft opgebouwd – kan er een herberekening plaatsvinden. Was het pensioen gebaseerd op het inkomen van de overledene, dan hebt u recht op 80% van dat gezinspensioen.

Praktisch voorbeeld: Claire en Karel ontvingen samen een gezinspensioen, omdat Karel altijd gewerkt had en Claire thuis bleef om voor de kinderen te zorgen. Na Karels overlijden ontvangt Claire 80% van hun gezamenlijke pensioen, wat haar financiële zekerheid biedt.

3. U hebt een beperkt eigen pensioen

Als u zelf wel enige pensioenrechten hebt opgebouwd, maar slechts een klein pensioen ontvangt, kan uw pensioen aangevuld worden met het overlevingspensioen. Het doel is om u een inkomen te geven dat in totaal 110% van dit pensioen bedraagt.

Let op: Deze regel zorgt ervoor dat ook mensen met een klein eigen pensioen toch een voldoende groot inkomen behouden.

Hoe vraagt u een overlevingspensioen aan?

Het goede nieuws is dat u in de meeste gevallen geen aanvraag hoeft in te dienen voor een overlevingspensioen. De pensioendienst zorgt er automatisch voor dat het pensioen wordt toegekend vanaf de maand na het overlijden van uw partner. Maar er zijn enkele uitzonderingen waarbij u zelf actie moet ondernemen:

• U woonde niet samen: Als u en uw partner niet meer samenwoonden op het moment van overlijden (bijvoorbeeld bij een feitelijke scheiding), dan moet u zelf een aanvraag indienen.
• Uw partner werkte nog: Was uw partner nog aan het werk toen hij of zij overleed? Dan moet u het overlevingspensioen ook zelf aanvragen. Dit doet u bij uw gemeente of via de Federale Pensioendienst.

Belangrijk: Zorg ervoor dat u de aanvraag binnen twaalf maanden na het overlijden indient, anders loopt u het risico dat u geld misloopt. Als u de aanvraag op tijd doet, wordt het pensioen met terugwerkende kracht vanaf de maand na het overlijden toegekend.

Wat als u hertrouwt?

Een belangrijk detail is dat het overlevingspensioen vervalt zodra u hertrouwt. U kunt dus wel feitelijk of wettelijk samenwonen zonder dat dit invloed heeft op uw pensioen, maar een nieuw huwelijk betekent het einde van de uitkering. Dit is een aspect dat soms over het hoofd wordt gezien.

Daarnaast is het goed om te weten dat als u schuldig wordt bevonden aan een misdrijf tegenover uw overleden partner, u automatisch het recht op een overlevingspensioen verliest. Dit is een beschermingsmaatregel die ervoor zorgt dat er geen misbruik van de regeling wordt gemaakt.

Is een overlevingspensioen voldoende?

Het overlevingspensioen biedt een financiële buffer, maar het dekt niet altijd alle kosten. Zeker als u nog een lopende hypotheek hebt, kinderen die studeren of andere grote uitgaven, kan een overlevingspensioen alleen soms niet volstaan. Het is daarom verstandig om na te denken over aanvullende maatregelen, zoals een overlijdensverzekering. Zo beschermt u zichzelf én uw gezin tegen onverwachte financiële tegenslagen.

Voorbeeld: Stel, u overlijdt terwijl er nog een openstaande hypotheek van €200.000 is. Een overlevingspensioen alleen is misschien niet voldoende om die schuld af te lossen. Een overlijdensverzekering kan in zo’n geval cruciaal zijn om uw nabestaanden te beschermen tegen financiële zorgen.

Veelgestelde vragen over het overlevingspensioen

1. Wat gebeurt er als ik hertrouw?
   Bij een nieuw huwelijk vervalt uw recht op een overlevingspensioen. Samenwonen zonder hertrouwen heeft echter geen gevolgen.
2. Kan ik het overlevingspensioen combineren met andere inkomsten?
   Ja, u kunt uw overlevingspensioen combineren met andere inkomsten, zoals loon of andere pensioenen, zolang u voldoet aan de voorwaarden.
3. Wat als mijn partner in het buitenland woonde?
   In sommige gevallen kunt u nog steeds een overlevingspensioen ontvangen, zelfs als uw partner in het buitenland woonde. Dit hangt af van internationale afspraken tussen België en het land waar uw partner verbleef.

Samenvatting

Het overlevingspensioen is een belangrijk hulpmiddel dat u financiële steun kan bieden na het verlies van uw partner. Hoewel het een basisbescherming biedt, is het belangrijk om te weten dat het soms niet voldoende is om alle kosten te dekken. Denk daarom goed na over aanvullende maatregelen, zoals een overlijdensverzekering.

Bent u benieuwd wat uw situatie is of wilt u hulp bij het aanvragen van een overlevingspensioen? Check mypension.be, bel 1765 in België (+3278151765 vanuit het buitenland) of maak een afspraak in een pensioenpunt.